Günümüzde işletmeler için sadece gelir elde etmek değil, bu geliri yasalara uygun şekilde belgelendirmek de en az satış kadar önem taşıyor. Vergi mevzuatının karmaşık yapısı içinde, bazı belgeler var ki sadece bir muhasebe evrağı olmaktan çok daha fazlasını ifade eder. İşte tevkifatlı fatura, tam da bu noktada devreye giriyor. KDV sisteminin en sofistike unsurlarından biri olan bu fatura türü, hem satıcının hem de alıcının vergi sorumluluğunu paylaşarak devletin tahsilat güvencesini artıran bir yapı sunar.
Ancak mesele sadece bir kesinti ya da muhasebe tekniği değil; vergi güvenliği, kayıt dışılıkla mücadele ve yüksek riskli sektörlerin denetimi gibi geniş kapsamlı hedeflerin bir parçası. Eğer işletmenizin geleceğini vergi cezası risklerinden korumak ve mali süreçlerinizi daha sağlam temellere oturtmak istiyorsanız, tevkifatlı fatura kavramını tüm boyutlarıyla anlamanız gerekir. Bu rehberde, tevkifatlı fatura nedir sorusunun ötesine geçerek; uygulama türlerinden yasal dayanaklara, güncel oranlardan muhasebe kayıtlarına kadar her detayı bulacaksınız.
Tevkifatlı Fatura Nedir?
Tevkifatlı fatura, Katma Değer Vergisi (KDV) sisteminde verginin alıcı ve satıcı arasında bölüştürüldüğü özel bir fatura türüdür. Normal bir faturada KDV’nin tamamı satıcı tarafından beyan edilirken; tevkifatlı faturada KDV’nin belirli bir oranı alıcı tarafından kesilerek doğrudan devlete ödenir. Bu kesintiye "KDV tevkifatı" adı verilir ve amaç, devletin vergi alacağını güvence altına almaktır.
Yasal Dayanak ve Amaç
Tevkifat uygulamasının temel amacı, devletin vergi alacağını güvence altına alarak vergi güvenliğini sağlamaktır. Bu uygulama, özellikle KDV tahsilatının zor veya riskli olduğu düşünülen sektörlerde ve kayıt dışı ekonomiyle mücadelede etkin bir araç olarak kullanılır.
Uygulamanın yasal zemini, 3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu'nun 9. maddesine dayanır. Bu madde, Hazine ve Maliye Bakanlığı'na özel bir yetki tanır: Bakanlık, vergi alacağını güvence altına almak için gerekli gördüğü durumlarda, vergiye tabi işlemlere taraf olan alıcıları verginin ödenmesinden sorumlu tutabilir. Bu yetki, tevkifat sistemini dinamik bir yapıya kavuşturur. Vergi idaresi, ekonomik faaliyetleri sürekli izleyerek vergi kaybı riski artan sektörlere (örneğin geçmişte özel güvenlik hizmetlerine yapıldığı gibi) yeni tevkifat zorunlulukları getirebilir. Bu durum, tevkifatın vergi politikaları için ne denli reaktif bir araç olduğunu gösterir.
Tevkifat Türleri ve Temel Kavramlar
Tevkifat sistemini doğru uygulayabilmek için temel kavramları ve türlerini bilmek gerekir. Tevkifat Kelime Anlamı: Arapça kökenli olan "tevkifat", sözlükte "kesinti yapma" veya "alıkoyma" anlamına gelir. Vergi sistemimizdeki karşılığı ise faturadaki verginin bir kısmının alıcı tarafından kesilerek doğrudan devlete ödenmesidir.
Ana Tevkifat Türleri: Türk vergi mevzuatında iki temel tevkifat türü bulunur:
1- Gelir Vergisi Tevkifatı (Stopaj): Gelir Vergisi Kanunu'nun 94. maddesi kapsamında; maaş, kira, serbest meslek ödemesi gibi gelirlerden kaynağında yapılan kesintidir. 2- Katma Değer Vergisi (KDV) Tevkifatı: Bu rehberin ana konusunu oluşturan, bir mal veya hizmet bedeli üzerinden hesaplanan KDV'nin belirli bir kısmının alıcı tarafından kesilip devlete ödenmesidir.
KDV Tevkifatının Alt Türleri
KDV tevkifatı, kesinti oranına göre kendi içinde ikiye ayrılır:
Tam Tevkifat
- İşlem bedeli üzerinden hesaplanan KDV'nin tamamının alıcı tarafından kesilmesidir. - Satıcıya KDV ödenmez; alıcı KDV'nin tamamını "sorumlu sıfatıyla" beyan edip öder. - Faturada bu durum 10/10 oranı ile gösterilir. - Genellikle Türkiye'de yerleşik olmayan firmalardan alınan hizmetler gibi vergi takibinin zor olduğu durumlarda uygulanır.
Kısmi Tevkifat
- Hesaplanan KDV'nin, alıcı ve satıcı arasında belirli oranlarda paylaştırılmasıdır. - Alıcı, tebliğlerde belirtilen oran kadar KDV'yi keserek devlete öder. - KDV'nin kalan kısmı ise alıcı tarafından satıcıya ödenir. - Oranlar 2/10, 5/10, 7/10, 9/10 gibi kesirlerle ifade edilir.
Kimler Tevkifat Yapmak Zorunda?
Tevkifatlı fatura sürecinde alıcı ve satıcının rolleri net bir şekilde ayrılmıştır.
Satıcının Rolü ve Sorumlulukları
- Fatura Düzenleme: Tevkifatlı faturayı, yasal gerekliliklere uygun şekilde düzenler. - Tevkifatı Gösterme: Faturada tevkifat oranını, kesilen KDV tutarını ve tahsil edilecek net tutarı açıkça belirtir. - Kısmi KDV Tahsilatı: Alıcıdan yalnızca tevkifat kesintisi yapıldıktan sonra kalan KDV tutarını tahsil eder. - Beyan (KDV-1): Tahsil ettiği KDV'yi ve tevkifata uğrayan işlemi, kendi KDV-1 Beyannamesi'nde beyan eder. - KDV İadesi Hakkı: Tevkifat nedeniyle alıcıdan tahsil edemediği KDV tutarını devletten iade talep etme hakkına sahiptir.
Alıcının Rolü ve Sorumlulukları (Vergi Sorumlusu)
Alıcı, tevkifat sisteminde "vergi sorumlusu" sıfatını kazanır ve vergi dairesine karşı doğrudan sorumlu hale gelir.
- Vergi Kesintisi: Faturadaki toplam KDV üzerinden, işlem için belirlenen oranda kesinti yapar. - Beyan ve Ödeme (KDV-2): Kestiği vergi tutarını, KDV-2 Beyannamesi ile kendi vergi dairesine beyan edip öder. Bu, devletin vergi alacağını garantiye almasını sağlar. - Kısmi Ödeme: Kestiği KDV tutarını satıcıya ödemez, fatura bedelinin kalan kısmını satıcıya öder.
Kimler Tevkifat Yapmakla Yükümlüdür?
Her alıcı, her işlemde tevkifat yapmak zorunda değildir. Vergi mevzuatı, tevkifat yapacak olanları iki ana grupta tanımlamıştır:
1- Tüm KDV Mükellefleri (Belirli İşlemler İçin): Bazı hizmet alımlarında (örneğin işgücü temini, temizlik hizmetleri), alıcının kim olduğuna bakılmaksızın tüm KDV mükellefleri tevkifat yapmak zorundadır. 2- Belirlenmiş Alıcılar: Aşağıdaki liste, KDV mükellefi olup olmadıklarına bakılmaksızın, tebliğde belirtilen işlemlerde tevkifat yapmakla yükümlü olan kurum ve kuruluşları içerir:
- Genel ve katma bütçeli idareler, il özel idareleri, belediyeler ve köyler. - Döner sermayeli kuruluşlar. - Kamu iktisadi teşebbüsleri (KİT'ler). - Kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşları (Odalar, Barolar, Borsalar vb.). - Bankalar, sigorta ve reasürans şirketleri. - Payları Borsa İstanbul'da (BİST) işlem gören şirketler. - Organize sanayi bölgeleri ve kalkınma ajansları.
Tevkifat Güncel Oranlar, Sınırlar ve Kodlar
Doğru tevkifat oranını ve kodunu bilmek, fatura düzenlemenin en kritik adımıdır. Bu uygulama isteğe bağlı değil, zorunludur.
Tevkifat Uygulama Sınırı (Alt Limit)
Kısmi tevkifata tabi işlemlerde idari yükü azaltmak amacıyla bir alt sınır getirilmiştir.
- 2024 yılı için bu sınır, KDV dahil 6.900 TL'dir. - 2025 yılı için bu sınır, KDV dahil 9.900 TL olarak güncellenmiştir. Bir işlemin KDV dahil bedeli bu sınırın altında kalırsa tevkifat uygulanmaz. Sınır aşılırsa, tevkifat bedelin tamamı üzerinden hesaplanır.
Not: Belirtilen bu parasal sınır, yalnızca kısmi tevkifat uygulamaları için geçerlidir. Tam tevkifat (10/10) uygulanan işlemlerde herhangi bir alt limit bulunmamaktadır.
Tevkifatlı Fatura Nasıl Hesaplanır ve Kesilir?
Tevkifatlı Fatura Hesaplama Örneği
Senaryo: Bir danışmanlık firması, "Belirlenmiş Alıcı" olan bir bankaya 10.000 TL + KDV (%20) bedelle hizmet sunmuştur.
Danışmanlık Hizmeti için Tevkifat Oranı
- İşlem Bedelini Belirle - KDV Hariç Tutar: 10.000 TL - Toplam KDV Tutarını Hesapla - 10.000TL×0.20=2.000TL - Tevkif Edilecek KDV'yi Bul - 2.000TL (Toplam KDV)×(9/10)=1.800TL - Satıcının Tahsil Edeceği KDV'yi Bul - 2.000TL−1.800TL=200TL - Faturanın Genel Toplamını Hesapla - 10.000TL (I˙s¸lem Bedeli)+200TL (Tahsil Edilecek KDV)=10.200TL
- Alıcı: Satıcıya 10.200 TL öder. Ayrıca, kestiği 1.800 TL KDV'yi KDV-2 Beyannamesi ile devlete öder. - Satıcı: Alıcıdan 10.200 TL tahsil eder, 200 TL KDV beyan eder ve tahsil edemediği 1.800 TL için KDV iade hakkı kazanır.
E-Faturada Tevkifatlı Fatura Kesme
E-fatura sistemleri bu süreci büyük ölçüde kolaylaştırır.
1- Fatura tipi "TEVKİFAT" olarak seçilir. 2- İlgili hizmet satırı için doğru tevkifat kodu girilir. 3- Sistem, kodu tanıyarak oranı uygular ve tüm tutarları otomatik olarak hesaplar.
Beyan ve Ödeme: KDV-1, KDV-2 ve Kritik "Ödeme Şartı"
Alıcının Yükümlülüğü (KDV-2): Alıcı, kestiği vergiyi, işlemi takip eden ayın 25. gününe kadar KDV-2 Beyannamesi ile beyan eder ve aynı gün sonuna kadar öder. Tevkifatlı işlemi yoksa o ay için boş KDV-2 beyannamesi vermesine gerek yoktur.
Satıcının Yükümlülüğü (KDV-1): Satıcı, standart KDV-1 Beyannamesi'nde tevkifata uğrayan satışını "Kısmi Tevkifat Uygulanan İşlemler" bölümünde gösterir.
Sorumlu Sıfatıyla Ödenen KDV'nin İndiriminde "Ödeme Şartı"
1 Ocak 2024'ten itibaren yürürlüğe giren yeni düzenlemeye göre, alıcının KDV-2 Beyannamesi ile beyan ettiği KDV'yi, kendi KDV-1 Beyannamesi'nde indirim konusu yapabilmesi için bu vergiyi fiilen ödemiş olması şarttır. Eski sistemde beyan (tahakkuk) yeterliyken, artık ödeme yapılmadan indirim hakkı doğmamaktadır. Bu kural, KDV-2 borcunun ödenmesi ile indirim hakkının kullanılması arasında en az bir aylık bir gecikme yaratarak, özellikle yüksek hacimli tevkifatlı işlem yapan firmaların nakit akışı ve çalışma sermayesi üzerinde ciddi bir yük oluşturmuştur.
Düzeltme, İade ve Yaptırımlar
Yanlış veya Eksik Tevkifat: Tevkifat uygulanması gereken bir işlemin tevkifatsız faturalandırılması halinde, ödenmeyen KDV aslı, cezası ve gecikme faizi alıcıdan aranır. Faturanın İadesi: Tevkifatlı bir malın iadesi durumunda alıcı, satıcıya iade faturası düzenler. Önemli olan, iade faturasında tevkifat hesaplanmaz. Düzeltme, ilk faturada tevkifata tabi tutulmayan KDV kısmı üzerinden yapılır. Satıcının KDV İade Süreci: Satıcı, tevkifat nedeniyle biriken KDV alacağını indirimle gideremezse, devletten mahsuben (vergi/SGK borçlarına saydırarak) veya nakden iade talep edebilir. İade süreci, tutara göre Yeminli Mali Müşavir (YMM) Raporu veya vergi incelemesi gerektirebilir. Yaptırımlar (2025): Yükümlülüklerin zamanında yerine getirilmemesi halinde; - Özel Usulsüzlük Cezası: KDV-2 beyannamesinin süresinde verilmemesi halinde kesilir. - Vergi Ziyaı Cezası: Eksik beyan edilen vergi tutarının bir katı kadar kesilir. - Gecikme Zammı: Zamanında ödenmeyen vergi aslı için aylık olarak hesaplanır.
Tevkifatlı Fatura Düzenlerken Dikkat Edilmesi Gerekenler
Hata riskini en aza indirmek için her işlemden önce şu sorular ile bakmak faydalı olacaktır. - Alıcının Statüsü: Müşterim bir "Belirlenmiş Alıcı" mı, yoksa standart bir KDV mükellefi mi? - İşlemin Kapsamı: Sunduğum hizmet veya teslim ettiğim mal, güncel tevkifat listesinde yer alıyor mu? - Tevkifat Türü: İşlemim tam tevkifata mı (10/10), yoksa kısmi tevkifata mı tabi? - Alt Sınır Kontrolü: Eğer işlem kısmi tevkifat ise, KDV dahil toplam bedel güncel alt sınırı (2025 için 9.900 TL) aşıyor mu? - Oran ve Kod Teyidi: İşlemim için geçerli olan güncel tevkifat oranı ve e-fatura kodu nedir? - Hesaplama Kontrolü: Toplam KDV, tevkif edilecek KDV ve tahsil edilecek net tutarı doğru hesapladım mı? - Fatura Formatı: Faturam, tevkifatla ilgili tüm zorunlu bilgileri eksiksiz bir şekilde içeriyor mu?
Bu adımları titizlikle takip etmek, işletmenizi tevkifat uygulamasının karmaşıklığına karşı koruyacak ve mali uyumunuzu güçlendirecektir.
